Τετάρτη 17 Φεβρουαρίου 2016

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Ένας αιώνιος φιλόσοφος, που έμεινε αιώνιος έφηβος στο πνεύμα, έφυγε...

Ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος έφυγε από κοντά μας. Ο πνευματικός κόσμος της χώρας και η ελληνική κοινωνία που θα στερηθεί τον νηφάλιο, σοφό λόγο του πενθούν.

Η πορεία της ζωής του ξεπέρασε τον αιώνα. Την εξιστόρησε στο τρίτομο έργο του «Αναπολήσεις», που είναι συγχρόνως και εξιστόρηση της ζωής της Ελλάδος εκείνης της εποχής, εξιστόρηση που παρακολουθεί όλα τα σημαντικά των τελευταίων 100 ετών.
Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις αρχές της δεκαετίας του 1910 και ως παιδί έζησε, το 1922, τη φρίκη της καταστροφής και τη θλίψη της προσφυγιάς. Από την Σμύρνη έφθασε με την οικογένειά του στη Λέσβο. Από εκεί στην Αθήνα. Μεγάλωσε στον προσφυγικό Βύρωνα. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, παρακολουθώντας συγχρόνως μαθήματα φιλοσοφίας και ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή. 
Αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1939 με διδακτορική διατριβή που είχε θέμα την «έννοια του δικαιώματος». Το 1943 αναγορεύθηκε υφηγητής, συγχρόνως συνέγραψε μελετήματα, δοκίμια, βιβλιοκρισίες σε θέματα φιλοσοφικά και φιλολογικά. 
Το 1945 ανέλαβε την προεδρία του Ελληνοσοβιετικού Συνδέσμου Νέων. Αυτό αλλά και η αντιστασιακή δράση του συνονόματου εξαδέλφου του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου, τον οδήγησαν το 1947 στη Μακρόνησο ως επικίνδυνο για το καθεστώς, ως αριστερό. Ήταν από εκείνους που δεν υπέγραψε τη γνωστή δήλωση και έμεινε γι' αυτό εκεί τρία χρόνια υπό συνθήκες μεγάλης δοκιμασίας. 
Επανέλαβε τη στάση αυτή και αργότερα επί χούντας, όταν έφυγε για τη Γαλλία. «Αναγκάσθηκα να φύγω», έχει γράψει, «για να μην πάω εξορία». Στο Πανεπιστήμιο Nancy II δίδαξε φιλοσοφία. Φιλοσοφία δίδαξε και όταν, στη Μεταπολίτευση, επανήλθε στην Ελλάδα. Ηταν καθηγητής της Παντείου Σχολής Πολιτικών Επιστημών, της οποίας διετέλεσε και πρύτανης. Το 1984 εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1993 ανέλαβε πρόεδρός της, ενώ υπήρξε και υπουργός Παιδείας στην κυβέρνηση Γρίβα και αργότερα στην κυβέρνηση Ζολώτα.
Έργο της ζωής του ήταν η μελέτη της φιλοσοφίας. Καρποί της τα βιβλία και τα μελετήματά του. Δημοσίευσε τη «Φιλοσοφία του Δικαίου», την «Πολιτική Φιλοσοφία του Πλάτωνος»,  τα «φιλοσοφικά ζητήματα κατ' Αριστοτέλη» και μελέτες για τη δυτικοευρωπαϊκή φιλοσοφία, ιδίως τη γερμανική. Ήταν άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας, και μάλιστα είχε και γλωσσοπλαστικό ταλέντο.
Είναι γνωστό ότι είχε πολλαπλώς τιμηθεί.
Αν κάτι χαρακτηρίζει τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο πάνω απ' όλα είναι ότι υπήρξε οξυδερκής μελετητής αλλά και εκφραστής σήμερα, όσο ελάχιστοι, του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Έχοντας στερεό φιλοσοφικό οπλισμό και εντυπωσιακή γνώση των πηγών, αναδείκνυε κυρίως τα μεγάλα ηθικά προβλήματα, με έμφαση στην αξία της ελευθερίας. Τέτοια ελευθερία βίωνε με συνέπεια ο ίδιος. Την εφήρμοσε με τη στάση του σε περιόδους δύσκολες για τη χώρα, όπως στις περιπτώσεις που ανέφερα.
Ήταν ελεύθερος και υψηλόφρων. Την πρακτική πλευρά της φιλοσοφίας, την «πραξιολογία», όπως ονόμαζε τον κλάδο αυτόν της φιλοσοφίας, την υποστήριζε όχι μόνο στα φιλοσοφικά του έργα, αλλά και στους δημόσιους διαλόγους και στις συχνές παρεμβάσεις του σε κρίσιμα πνευματικά και κοινωνικά ζητήματα, όπου διακρινόταν πάντα για την παρρησία και το πάθος του για την αλήθεια.
Μία μόνο από αυτές τις σημαντικές παρεμβάσεις του στον αγώνα του υπέρ της ισότητας των δύο φύλων ήταν η εκπόνηση άψογου σύστηματος επωνύμου των τέκνων, που εξασφάλιζε την πλήρη ισότητα των φύλων. Το σύστημα αυτό δεν έγινε τελικά δεκτό, διότι κατέληγε να έχουν όλοι οι Έλληνες διπλό επώνυμο.
Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε ακόμη ότι ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος ήταν σταθερά προσηλωμένος στην ιδέα της πατρίδας και του έθνους. Και διατηρούσε μέχρι πρόσφατα πνευματική διαύγεια και εγρήγορση και, το θαυμαστότερο, εκπληκτική μνήμη, ιδίως στην απαγγελία αρχαίων κειμένων. Ο Μιχάλης Σταθόπουλος, ακαδημαϊκός, ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο κείμενο που εκφώνησε στην κηδεία του Κωνσταντίνου Δεσποτόπουλου αναφέρει: Μία από τις τελευταίες τηλεφωνικές συνομιλίες τους (όταν δεν πήγαινε πια στην Ακαδημία) που του μίλησε για το ζητούμενο της ηθικής φιλοσοφίας, την αρετή. «Ήταν σαν να έλεγε ότι με αυτό το αγαθό ζούσε, με αυτό ήθελε να τελειώσει τον βίο του, την αρετή. Και πράγματι, ο Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος έφυγε ενάρετος.»

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου